زردی نوزاد

زردی نوزاد

زردی نوزاد از بیماریهای شایعی است که در تعداد زیادی از نوزادان در بدو تولدشان وجود دارد و والدین عزیز باید حساسیت ویژه ای نسبت به درمان آن داشته باشند.

زردی نوزاد یعنی چی؟

هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز خون نوزاد در نهایت تبدیل به رنگدانه زرد رنگی به نام بیلی‌ روبین می‌شود. وظیفه دفع بیلی روبین نیز بر عهده کبد است. بالا بودن میزان بیلی‌روبین خون می‌تواند ارثی یا نشانه‌ای از بیماری‌های کبدی باشد. به تدریج و با افزایش بیلی‏روبین قسمتهای دیگر بدن مانند شکم و اندام‏ها زرد می‏شود. بنابراین تشخیص ظاهری زردی نوزادان بر اساس مشاهده زردی در پوست و چشمان نوزاد است.
زردی همان‌طور که از نامش پیداست زرد شدن رنگ نوزاد و سفیدی چشم است که  علت آن بالا رفتن بیلی‌روبین خون است.

چرا نوزاد زرد می‌شود؟

زردی نوزادان علل زیادی دارد ولی چهار علت اصلی برای بروز آن وجود دارد که در زیر به تفصیل بیان گردیده است:

1- کم کاری آنزیمی کبد

این مسئله می‌تواند همراه با پرخونی نوزاد باشد. این آنزیم گلوکز 6 فسفات دهیدروژناز است که می‌تواند باعث ایجاد زردی کودک شود.

2- ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد

اختلاف گروه خونی مادر و نوزاد یکی از عوامل مهم ایجاد زردی در نوزاد است، به عنوان مثال مادر گروه خونی O دارد اما نوزاد گروه خونی B یا A دارد. نوزادانی که گروه خونی‌شان منفی است ولی گروه خونی یا RH مثبت دارند هم دچار چنین مشکلی می‌شوند.

3- عفونت‌های نوزادی

یکی دیگر از علل ایجاد زردی در نوزاد است که در بعضی از نوزادان ایجاد میگردد.

4- اختلالهای تیروئید در نوزادان

یکی از عوامل مهم ایجاد زردی نوزاد است. زردی نوزادان در اغلب موارد قابل درمان است اما در موارد شدید در صورتی که درمان نشود می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

5- زردی از شیر مادر

گاهی نیز زردی ناشی از شیر مادر است که در هفته اول تولد نوزاد ایجاد شده و به علت کم بودن شیر مادر و تغذیه ناکافی نوزاد به وجود می‏آید. این نوع زردی ربطی به ترکیبات شیر مادر ندارد، در این نوع زردی درمان براساس تغذیه مکرر و بیشتر شیر مادر است. البته در مواردی زردی مربوط به ترکیبات نامطلوب در شیر مادر است که پس از هفته اول ایجاد می‌شود و تشخیص این نوع زردی فقط با مشاوره با پزشک متخصص اطفال امکان‏پذیر است.

6- فاویسم یا زردی ناشی از پرخونی

این نوع زردی معمولا در نوزادانی که مادران‌شان دیابتی یا نوزادان دچار تاخیر رشد داخل رحمی در زمان بارداری باشند، دیده می‏شود که این زردی به ویزیت متخصص و درمان نیازدارد. زردی ناشی از کم‌کاری تیروئید نیز وجود دارد که این نوع زردی به علت کاهش هورمون تیروئید در بدن نوزاد ایجاد می‏شود و با تشخیص به موقع و درمان کم‏ کاری تیروئید می‏توان این نوع زردی را معالجه کرد.

عوامل خطرساز در زردی نوزادان

اما از میان علل بروز زردی که بگذریم، وزن کم نوزاد در زمان تولد، نارس بودن، جنس پسر، نوزاد مادر دیابتی، سابقه زردی در نوزاد اول، عدم تطابق گروه خونی و RH مادر و نوزاد، تغذیه ناکافی نوزاد بخصوص در روزهای اول زایمان به روش سزارین همگی از عواملی است که می‏تواند خطر بروز زردی در نوزادان را بیشتر کند.

درجه زردی نوزادان باید چند باشد؟

درجه زردی نوزادان در روز‌های بدو تولد به دلیل سطوح بالای بیلی روبین خون تغییر می‌کند. با توجه به روز‌هایی که از تولد نوزاد می‌گذرد سطح بیلی روبین خون و شدت آن اندازه گیری می‌شود. در صورتی که در ۲۴ ساعت اول زندگی نوزاد بیلی روبین بالاتر از ۵ باشد، شدت آن زیاد است و باید سریعاً به پزشک مراجعه شود. اما در صورتی که این درجه زردی نوزاد تازه متولد شده در روز‌های بعدی نشان داده شود طبیعی بوده و در صورتی غیر عادی محسوب می‌شود که درجه زردی به عدد ۷ تا ۸ برسد.
آخرین و بیشترین شدت درجه زردی، ۲۵ است. در روز‌های پس از تولد نوزاد اگر درجه زردی ۱۳ تا ۱۴ و یا ۱۵ تا ۱۷ باشد خطرناک بوده و باید به پزشک مراجعه شود.

درجه زردی نوزادان در چه حدی خطرناک است؟

در صورتی که درجه زردی نوزاد در روز‌های سوم تا هفتم بعد از تولد عدد ۱۵ تا ۱۶ را نشان دهد، باید به پزشک مراجعه کنید و او را بستری نمایید. در صورتی که پزشک نوزاد استفاده از دستگاه فتوتراپی را برای درمان نوزاد تشخیص دهد، باید به توصیه پزشک عمل کرده تا بیماری او برطرف شود. اما اگر درجه زردی نوزاد بسیار بالا باشد و دستگاه فتوتراپی جوابگوی درمان زردی نوزاد نباشد، باید خون نوزاد تعویض گردد.

چگونه درجه زردی نوزاد را خودمان در منزل تشخیص دهیم؟

مادران به راحتی می‌توانند درجه زردی نوزاد خود را تشخیص دهند، زیرا اولین قسمتی که شروع به زرد شدن می‌کند، سفیدی چشم نوزاد است و پس از آن به صورت نوزاد، قفسه سینه و شکم و پا‌های او سرایت می‌کند. با زرد شدن هر یک از این قسمت‌های اشاره شده می‌توان درجه زردی کودک را به طور تقریبی مشخص کرد.
هنگامی که کف دست‌ها و پا‌های نوزاد زرد می‌شود درجه زردی او بسیار بالا است و به احتمال زیاد عدد ۲۰ را نشان می‌دهد؛ در نتیجه خون نوزاد باید تعویض گردد. اما در صورتی که شکم نوزاد زرد شود، درجه زردی ۱۳ بوده و اگر ران‌های او نیز زرد شده باشد، درجه زردی او ۱۶ می‌باشد. به منظور مشخص نمودن درجه زردی به طور دقیق، باید از نوزاد آزمایش خون گرفته شود و اگر درجه زردی بالا باشد، باید نوزاد تحت درمان قرار بگیرد. همچنین میتوان با استفاده از جدول زردی نوزادان، به میزان دقیق زردی نوزاد بدون نیاز به آزمایش پی برد.

کاهش فاکتورهای خطرناک در زردی نوزاد

1- آزمایش خون دوران بارداری

در طول بارداری آزمایش خون بگیرید. خون نامناسب باعث افزایش احتمال شکستگی سلول‌های خونی و بیلی روبین می‌شود.
- مادرهایی که گروه خونی آن‌ها O+ است باید در نظر داشته باشند ممکن است نوزاد نیاز به‌خون اضافی داشته باشد و ناسازگاری گروه خون و Rh آن از مهمترین فاکتورهای خطرناک است.
-  کمبود آنزیم ژنتیک مثل کمبود دهیدروژناز گلوکز-6- فسفات باعث افزایش احتمال زردی می‌شود زیرا سلول‌های خون از بین می‌روند و بیلی روبین بیشتری در خون پخش می‌شود.
-  علاوه بر آزمایش خون پیش از تولد، پزشک بر روی نوزاد پیش از ترک بیمارستان آزمایش زردی انجام می دهد.

2- کاهش تولد زود هنگام

احتمال تولد زود هنگام نوزاد را کاهش دهید. جنینی که پیش از 38 هفتگی به‌دنیا بیاید در معرض زردی می‌باشد.
-  کبد نوزاد نارس نسبت‌ به کبد نوزاد کامل کمتر رشد کرده است بنابراین برای کبد سخت است بیلی روبین را حذف کند.
-  برخی فاکتورهای خطرناک مثل تولد چند قلو یا زمان تولد را نمی‌توان تغییر داد اما عوامل محیطی خطرناک را می‌توان تغییر داد.
- در جلسه‌های ملاقات با پزشک شرکت کنید. پزشک در این جلسات از سلامتی جنین و مادر اطمینان حاصل می‌کند. این امر عواملی که منجر به‌تولد زودهنگام می شوند را به حداقل می‌رساند.
- از موادشیمیایی دوری کنید. مصرف الکل، تنباکو، مواد مخدر و برخی داروها باعث افزایش احتمال تولد زودهنگام می‌شود. برای ترک با پزشک خود مشورت کنید. آلاینده های محیطی نیز خطرناک می باشند.
-  آرام باشید. تنش باعث تولد زودهنگام می‌شود. نداشتن حمایت اجتماعی، خشونت، نیاز احساسی و فیزیکی منجر به تنش و تولد زودهنگام می‌شود.
-  احتمال عفونت را کاهش دهید. تبخال، سیفیلیس و عفونت انگلی باعث تولد زودهنگام و زردی می‌شود.

3- زردی از شیر مادر

احتمال زردی در نوزادی که شیر مادر می‌خورد بیشتر است. هر چند در این حالت زردی به راحتی درمان می‌شود.
-  شیر مادر معمولا پس از زایمان تا چند روز تولید نمی‌شود. در روزهای اول، نوزاد ماده ای می خورد که کولوستروم نامیده می‌شود؛ این ماده کم ولی غنی از مواد مغذی است.
- چون نوزاد در روزهای اول شیر زیادی نمی خورند سیستم گوارش آن‌ها قادر به سریع خالی شدن نیست بنابراین بیلی روبین در این سیستم تشکیل می‌شود. با تمام این اوصاف پزشکان شیر دادن را توصیه می‌کنند.
- به دلیل این که در روزهای اول، شیردهی موجب ایجاد زردی در نوزاد می‌شود، پزشکان یرای جلوگیری از زردی شیر خشک را در روزهای اول تولد پیشنهاد می‌کنند.

آیا برای زردی نوزاد باید نگران بود؟

بیشتر موارد زردی نوزادان تازه متولد شده بی ضرر بوده و به درمان نیاز ندارند، پزشک ممکن است دستور آزمایش خون دهد تا میزان بیلیروبین نوزادتان را اندازه گیری کنید، که طی آن معمولاً مقدار کمی خون از پاشنۀ نوزادتان گرفته می شود، در مواردی که زردی نوزاد خفیف باشد، پزشک ممکن است نوردرمانی با استفاده از دستگاه زردی نوزاد را تجویز کند. در دستگاه زردی، نوزاد بطور کاملا برهنه زیر لامپ های آبی رنگ با طول موج مخصوص قرار می گیرد که به تجزیه بیلیروبین بدنش کمک می کند، طوری که بتواند از بدن دفع شود.
درمان با دستگاه درمان زردی را می توان هم در بیمارستان و هم درخانه با استفاده از دستگاه فتوتراپی خانگی انجام داد. هنگام فتوتراپی نوزاد، لازم است بدن نوزاد آب کافی جذب کند لذا پزشک ممکن است تعداد دفعات زیاد شیردهی را توصیه کرده یا مکمل های غذایی را به آن بیفزاید تا مایعات بیشتری به نوزادتان داده و به او کمک کنید تا بیلیروبین بیشتری از طریق مدفوع از بدنش دفع کند

توصیه مهم در خصوص زردی نوزاد

به اعتقاد بعضی از بزرگترها، موقعی که نوزاد در روز‌های اول بعد از تولد زرد می‌شود، می‌گویند علت این است که مادر در اواخر حاملگی خود شیرینی زیاد و خرما خورده است و به همین جهت نوزاد زرد شده است و اهمیتی ندارد. مادر نباید به این گفته‌ها توجه کند و موقعی که احساس کرد نوزاد او زرد شده است، باید هرچه زودتر او را نزد پزشک متخصص ببرد. پزشک متخصص با توجه به نشانه‌های بالینی و شرح حال، تشخیص احتمالی علت زردی نوزاد را خواهد داد و از آزمایش خون (نوع و مقدار بیلی  روبین خون، مقدار هموگلوبین خون، گروه خونی نوزاد و مادر و ...) برای تشخیص زردی نوزاد کمک خواهد گرفت.

درمان زردی نوزادان